W swojej twórczości nowelistycznej Eliza Orzeszkowa podejmuje tematykę patriotyczną, często w zawoalowany sposób przywołuje wydarzenia powstania styczniowego, nie pomija też problemów polskiej wsi, takich jak uwłaszczenie chłopów i ich niedostateczny dostęp do edukacji, a także kwestii żydowskiej oraz emancypacji kobiet.
W tomie „ Nowele i opowiadania ” znalazły się następujące utwory: „Obrazek z lat głodowych”, „Szara dola”, „Sielanka nieróżowa”, „Silny Samson”, „Dobra pani”, „Oni”, „Oficer”, „Hekuba”, „Bóg wie kto”, „Gloria victis”, „A... b... c... „, „W zimowy wieczór”, „Panna Antonina”, „Dziwna historia”, „Ogniwa”, „Panna Róża”, „Przy dochodzeniu śledczym”, „Śmierć domu” i „Tadeusz”.